خواجه نظام الملك در اصل از دهقان زادگان بيهق بود، اما در طوس تربيت يافت. او پس از تحصيل ادب و فقه، وارد دستگاه حكومتي آلب ارسلان شد. خواجه نظام الملك، مشهورترين وزير ايراني است كه نزديك به 30 سال وزارت سلجوقيان را بر عهده داشت. از جمله اقدامات مهم وي تأسيس مدارسي به نام "نظاميّه" در طوس، هرات، نيشابور و بغداد است. در اواخر دوران وزارت نظام الملك، رابطه‏ي او با ملكشاه سلجوقي رو به تيرگي نهاد ولي شاه سلجوقي وي را عزل نكرد زيرا از طرفداران بي‏شمار وي هراس داشت. سرانجام در سال 485 ق در سفري كه نظام الملك به همراه ملك شاه عازم بغداد بود، در نزديكي كرمانشاه جواني در لباس صوفيه به نزد خواجه آمد و او را با ضربت دشنه‏اي مجروح ساخت و خواجه با آن جراحت درگذشت. بعدها چنين شهرت يافت كه كُشَنده‏ي وي، از فداييان اسماعيلي است. نفوذ نظام‏الملك در دستگاه سلاجِقِه با قتل او از ميان نرفت، زيرا فرزندان او در دوران سلجوقيان، مكرّر به وزارت و مشاغل عمده‏ي ديواني دست يافتند.